Overzicht scholing cliëntondersteuning ggz

Deze tekst is één van de instrumenten opgenomen in Cliëntondersteuning GGZ vormgeven in de praktijk. Instrumenten voor steunpunten. (Meije, D.M.G., C.M. Brink, en M. Scholte ). Dit document wordt in de tekst ‘handleiding’ genoemd. Meer instrumenten zijn te vinden in de genoemde publicatie en op www.clientondersteuningggz.nl.

Overzicht scholing cliëntondersteuning ggz

Inhoudsopgave

Inleiding 93
Huidige situatie bij de steunpunten cliëntondersteuning ggz 93
Het bestaande cursusaanbod voor ggz-cliëntondersteuners 94
Mogelijke inhoud scholing cliëntondersteuner ggz 96
Tot slot 97
Gebruikte literatuur 98
Bijlage: 1 Scholing van Mee-consulenten 99
Bijlage: 2 Scholing voor ouderenadviseurs 101

Overzicht scholing cliëntondersteuning ggz
Inleiding
In tegenstelling tot de situatie bij de MEE-organisaties en de ouderenadviseurs is er nooit structureel aandacht besteed aan de scholing van de verschillende medewerkers van de ggz-steunpunten. Anno 2006 is er geen specifieke scholing voor ggz-cliëntondersteuners beschikbaar.

Het doel van dit overzicht is meerledig. Allereerst worden de medewerkers van de steunpunten geïnformeerd over het bestaande cursusaanbod. Daarnaast wordt een aanzet gegeven tot het inhoudelijk ontwikkelen van een toekomstig scholingsaanbod. Dit onderdeel is van belang voor degenen die de scholing in de toekomst vorm gaan geven. Afgevaardigden vanuit de steunpunten zouden hier zeker bij betrokken moeten worden. Nu de cliëntondersteuning voor de mensen met psychische en/of psychosociale problematiek onder gemeentelijke regie komt, zal ook het gesprek over de financiering van de scholing met de gemeenten gevoerd moeten worden. Dit overzicht zal het gesprek hierover tussen de betrokken partijen mogelijk openen.

In dit overzicht wordt niet ingegaan op de didactische werkvormen en de exacte inhoud van de cursussen. De inhoud van de scholing dient in de toekomst ook besproken te worden met de bestaande kenniscentra ggz en de Vakvereniging voor Ervaringswerkers die recentelijk is opgericht. Het spreekt voor zich dat dit alles in overleg met de toekomstige aanbieder(s) van de scholing nader ontwikkeld moeten worden.

Huidige situatie bij de steunpunten cliëntondersteuning ggz

De meeste steunpunten cliëntondersteuning ggz en hun voorlopers zijn nooit structureel gefinancierd. Veel medewerkers werken er op vrijwillige basis. Dit heeft vanzelfsprekend gevolgen voor de professionaliseringsgraad van de medewerkers. Langzamerhand is er wel een verschuiving gaande. Bij de ggz-steunpunten werken nu in de regel één of meerdere betaalde krachten die meestal een dubbele functie bekleden: coördinator en cliëntondersteuner. Deze betaalde krachten hebben doorgaans hbo-niveau verkregen door opleiding of werkervaring (Meije & Hoof 2006). De steunpunten benadrukken dat de vrijwillige werknemers van de steunpunten ook op hbo-niveau kunnen functioneren. Het is alleen niet als functie-eis geformuleerd.
Geen steunpunt is het zelfde, alle steunpunten hebben een eigen geschiedenis en achtergrond en dat heeft zijn weerslag op de diversiteit van het personeelsbestand. Steunpunten die door een ggz-instelling gefinancierd zijn, hebben dikwijls één of meerdere betaalde medewerkers en vrijwilligers met cliëntervaring in dienst. De betaalde medewerker was doorgaans voor de komst van het steunpunt al werkzaam bij de instelling. Bij de steunpunten die door de cliënten zelf zijn opgezet, werken betaalde cliëntondersteuners die veelal ervaringsdeskundig zijn. Dit laatste geldt ook voor de vrijwilligers die er werken.
De functies coördinator en cliëntondersteuner zijn doorgaans betaalde banen. Als deze functie bij een steunpunt vacant is, wordt van de nieuwe medewerker functioneren op hbo-niveau gevraagd. Kandidaten met ervaringsdeskundigheid worden veelal expliciet verzocht om te reageren. Bij gelijke geschiktheid heeft iemand met ervaringsdeskundigheid voorkeur. Het is niet bekend welke vooropleiding en werkervaring de huidige cliëntondersteuners hebben.

Het huidige scholingsaanbod voor de werknemers van de steunpunten bestaat uit cursussen die meestal door de cliëntenbeweging zelf ontwikkeld zijn (Van den Eeden-Van Beerendonk & Bool 2002). Deze cursussen gaan bijvoorbeeld over het inzetten van de eigen cliëntervaringen voor andere cliënten. Veel van de medewerkers van de steunpunten hebben één of meerdere cursussen gevolgd.
Het bestaande cursusaanbod voor ggz-cliëntondersteuners

Cursusaanbod Coöperatie Conquest
- Training opleiding ervaringsdeskundigheid (TOED)
TOED is gericht op het inzicht in de eigen hulpverleningsgeschiedenis en die van medecursisten. Daarnaast gaat het om het opsporen en versterken van de persoonlijke kwaliteiten. Bij deze cursus wordt gewerkt aan het verbeteren van de competenties die nodig zijn voor informatie- en adviesverstrekking en het geven van voorlichting.
Aandacht wordt besteed aan:
- het verzamelen en analyseren van informatie
- communiceren
- het kunnen hanteren van de relatie met de cliënten
- methodisch werken
- het verantwoorden van de werkwijze
- samenwerking
- professionele ontwikkeling
- het verwerven van ervaringskennis en de relatie met andersoortige kennis
- het werken met opgebouwde ervaringskennis
- het verdiepen van ervaringskennis tot ervaringsdeskundigheid
- het cliëntenperspectief

Voor het volgen van de TOED is geen specifieke vooropleiding vereist. Na de basiscursus kunnen cursisten nog een aantal kopcursussen volgen waaronder de cursus ‘het geven van voorlichting en consulten’. Het doel van deze kopcursus is dat ervaringsdeskundigen vanuit cliëntperspectief, gebruik makend van hun ervaringsdeskundigheid, op professionele wijze informatie, voorlichting en advies kunnen geven aan cliënten, mensen uit hun sociale netwerk en beroepskrachten (in opleiding).
Informatie: Coöperatie Conquest
www.cooperatieconquest.nl
tel.: 040-2970245

Cursusaanbod Per Saldo, de vereniging van budgethouders
Per Saldo heeft een cursusaanbod ontwikkeld voor PGB-consulenten. De consulenten worden geschoold in de wet en regelgeving rond het verkrijgen van een PGB. Ook de administratieve verplichtingen en de recente ontwikkelingen komen aan de orde. Tot een jaar geleden ontving Per Saldo een subsidie om de PGB-consulenten te scholen en voorlichtings- of uitwisselingsbijeenkomsten te organiseren voor deze consulenten. Door het wegvallen van de subsidie zijn nu kosten verbonden aan deze dienstverlening.
Informatie: Per Saldo
www.pgb.nl
tel.: 0900 7424857

Cursusaanbod Belangenorganisatie cliënten ggz LPR
De LPR heeft een cursusaanbod dat gericht is op het vergroten van de deskundigheid bij mensen die betrokken zijn bij onder andere de cliëntenraden, regionale cliëntenorganisaties, klachten- en cliëntencommissies en consumer run projecten.
Met name het deskundigheidsprogramma voor coaches, ondersteuners en cliëntvertrouwenspersonen is relevant voor de medewerkers van de steunpunten cliëntondersteuning. Dit programma omvat de volgende onderdelen:
- intervisiebijeenkomsten
- introductiecursus Wet medezeggenschap cliënten zorginstellingen
- training adviesvaardigheden
- training interactievaardigheden
Informatie: LPR
www.lpr.nl
tel.: 030 2933233
Herstel initiatieven
In dit kader is het ook van belang om de verschillende herstel initiatieven te noemen die op verschillende plaatsen in het land ontwikkeld zijn: Samenwerken aan herstel en Herstellen doe je zelf. Cliënten van de ggz onderzoeken gezamenlijk het begrip ‘herstel’ in hun eigen leven en leren naar zichzelf te kijken op een nieuwe manier. De aandacht verschuift zo van ziekte, symptomen en patiënt zijn naar herstel, mogelijkheden en actief zijn in het eigen leven, in de GGZ en daarbuiten.
Informatie: Samenwerken aan herstel
Wilma Boevink, Trimbos-instituut
tel.: 030-2971100
RPCP Midden Brabant: Herstellen doe je zelf
www.rpcp.org
tel.: 013-5942190

Cursusbureau NIZW
- Telefonisch adviseren: Mogelijkheden en grenzen van telefonisch hulp verlenen en advies geven
- Digitale dienst- en hulpverlening: Doorgronden en beantwoorden van vragen via E-mail
- Assertiviteit: Opkomen voor je persoonlijke belangen met respect voor de ander
- Omgaan met grensoverschrijdend gedrag: Hoe kun je sturen in een conflictsituatie en daarbij de eigen gedrag controleren?
Informatie: NIZW
www.nizw.nl
tel.: 030-230 63 11

NIGZ
- Voorlichten met Internet: het gebruik van internet als communicatie-instrument: Bij deze cursus staat centraal hoe internet gebruikt kan worden bij gezondheidsvoorlichting, wat een goede website is, en hoe u de inhoud en bouw van uw eigen website kunt bepalen.
- Zoeken en vinden op internet: Deze cursus leert u hoe u makkelijker een weg kunt vinden. Naast de theorie is er veel gelegenheid om met behulp van opdrachten het zoeken op Internet te oefenen.
- Patiëntenvoorlichting in ziekenhuizen: In deze uitgebreide training leert u doelgericht gebruik te maken van diverse voorlichtingsmethoden. U krijgt diverse manieren aangeboden hoe u intern aan de weg kunt timmeren en hoe u beleid en organisatie van patiëntenvoorlichting kunt vormgeven. Daarnaast leert u doelgericht diverse voorlichtingsmethoden te gebruiken en leert u hoe u managers en hulpverleners kunt motiveren en stimuleren in het omgaan met weerstanden.
- Voorlichting en presenteren: Hoe zet ik een aansprekende voorlichting op? Hoe presenteer ik? Waar moet ik allemaal rekening mee houden als ik een cursus ga geven? Welke werkvormen en hulpmiddelen passen bij de doelen die ik wil halen? Hoe evalueer ik mijn bijeenkomst? Of het nu gaat om een presentatie, een voorlichtingsbijeenkomst of een cursus van meerdere bijeenkomsten steeds zul je als professional in de preventie en zorg in je eigen praktische situatie een antwoord op deze vragen moeten vinden.
Informatie: NIGZ
www.nigz.nl
tel.: 0348-43 76 00

Stichting Pandora
- Voorlichting door (ex) psychiatrische patiënten: Stichting Pandora geeft mondelinge en schriftelijke voorlichting over het hebben van psychische en/of psychiatrische problemen. Het belangrijkste doel hierbij is het algemene publiek kennis en informatie te verschaffen en zo vooroordelen over mensen met psychi(atri)sche problemen te bestrijden, zodat hun maatschappelijke positie en hun bejegening verbetert.
Informatie: Stichting Pandora
www.pandora.nl
tel.: 020 6123699
Odyssee Maatschappelijke ontwikkeling
- Begeleiden van groepsgewijs lotgenotencontact: U verkrijgt inzicht in de mogelijkheden en beperkingen van diverse vormen van groepsgewijs lotgenotencontact en uw taak als begeleider. U oefent gespreksvaardigheden en het begeleiden van groepsgewijs lotgenotencontact. Na afloop van de training weet u wat er bij de begeleiding van groepen komt kijken en u beschikt over de benodigde kennis, houding en vaardigheden.
- Telefoontraining: ondersteunen vanuit ervaringsdeskundigheid: U werkt met een basisstructuur voor een telefoongesprek en oefent gespreksvaardigheden en telefoongesprekken. Na het volgen van de trainingen kunt u vanuit uw ervaringsdeskundigheid telefonisch ondersteuning en advies geven. U bent op de hoogte van de daarbij horende basishouding, -kennis en -vaardigheden.
Informatie: Odyssee Maatschappelijke ontwikkeling
www.odyssee-groep.nl
tel.: 043-3525762

Cursussen die door verschillende patiëntenorganisaties geboden worden
- Individueel lotgenotencontact: Om goed beslagen ten ijs te komen volgen nieuwe vrijwilligers van de patiëntenorganisaties een cursus 'Individueel Lotgenotencontact'. In deze cursus wordt geoefend in het voeren van gesprekken met lotgenoten. Een contactpersoon die hiervoor speciaal is getraind, is hiertoe beter in staat.
Informatie: Google op ‘Individueel lotgenotencontact’

Academie voor Psychiatrie
- Verkort traject tot begeleider in de ggz met ervaringsdeskundigheid (BGE)
Deze scholing leidt niet op tot cliëntondersteuner maar tot hulpverlener: Sociaal Pedagogisch Werker niveau 4 (SPW4 is mbo-niveau). De deelnemers kunnen na het behalen van hun diploma gaan werken als (assistent) begeleider in de ggz. De opleiding is relevant omdat er ervaring is opgedaan in het scholen van deelnemers met ervaring als cliënt in de ggz. Deze ervaring is bruikbaar bij het ontwikkelen van een nieuw aanbod.
Informatie: Academie voor Psychiatrie
www.academievoorpsychiatrie.nl
tel.: 023-536 0666

Mogelijke inhoud scholing cliëntondersteuner ggz
Afgeleid van de scholing voor de MEE-consulenten en de ouderenadviseurs (Bijlage 1 & 2) kunnen onderwerpen beschreven worden die in een scholingsaanbod voor ggz-cliëntondersteuners aan de orde kunnen komen. Hierbij worden zijdelings ook enige coördinatievaardigheden opgenomen omdat de cliëntondersteuner momenteel vaak de coördinerende taak op zich neemt.
Het scholingsaanbod dient aan te sluiten bij de kerntaken en de functie-eisen zoals ze geformuleerd zijn in de functieprofielen voor de cliëntondersteuner, de coördinator en de informatiemedewerker.

Ontwikkeling van de attitude:
- bejegening
- leren open staan voor ervaringskennis cliënten
- benadering die gericht is op regieversterking van de cliënt
- communicatievaardigheden: verbaal- en non-verbaal
- cliëntgerichtheid en cliëntperspectief
- grenzen stellen en bewaken
- overdracht en tegenoverdracht
- omgaan met cultuurverschillen
- omgaan met gedragsproblemen
- omgaan met emoties

Kennis over het functioneren van de zorg- en dienstverlenende voorzieningen en de aanpalende sectoren in de regio, waaronder:
- instellingen en hulpverleners in de geestelijke gezondheidszorg
- voorzieningen in de maatschappelijke dienstverlening
- aanbod van cliënten- en familie organisaties
- aanbod van zelfhulporganisaties en lotgenotencontact
- instellingen op het gebied van werk en inkomen
- welzijnsorganisaties
- zorgverzekeraars
- indicatieorganen
- alternatieve hulpverlening
- PGB-hulpverleners
- MEE-organisaties, ouderenadvisering, steunpunten mantelzorg

Kennis van de meest voorkomende psychiatrische ziektebeelden, waaronder:
- stemmingsstoornissen
- schizofrenie en andere psychotische stoornissen
- angststoornissen
- dissociatieve stoornissen
- persoonlijkheidsstoornissen
- aan middelen gebonden stoornissen

Kennis van de doelgroep van een steunpunt cliëntondersteuning ggz:
- mensen met psychische en/of psychosociale problemen
- mensen met verslavingsproblematiek
- mensen die dak- of thuisloos zijn
- mensen die zorg mijden

Kennis en vaardigheden horende bij informatie- en adviesverstrekking en ondersteuning:
- gespreksvaardigheden
- zoekvaardigheden en –strategieën
- adviesvaardigheden
- vraagverheldering
- presentatievaardigheden
- telefoon- en E-mailafhandeling
- netwerkontwikkeling en samenwerking met externe partijen
- kennis van (juridische) procedures, cliëntenrechten en klachtenmogelijkheden

Coördinatievaardigheden en kennis van personeelsbeleid
- aansturen van medewerkers waaronder vrijwilligers
- werven van vrijwilligers
- betrekken medewerkers bij ontwikkelingen steunpunt
- (verder) ontwikkelen werkprocessen in het steunpunt
- PR steunpunt
- ontwikkeling kwaliteitsbeleid steunpunt
- coaching
- supervisie en intervisie
Tot slot
De steunpunten cliëntondersteuning ggz zijn volop in ontwikkeling en op vele fronten zal er nog veel werk verzet moeten worden. Het ontwikkelen van de scholing is één van de speerpunten. Cliënten van de steunpunten worden geholpen door een goed geschoolde cliëntondersteuner en dat komt de dienstverlening ten goede. De cliëntondersteuners ontwikkelen een visie op cliëntondersteuning en kunnen beter richting geven aan de ontwikkeling van hun steunpunt. Scholing bewerkstelligt dat de cliëntondersteuning meer dan nu het geval is op een eenduidige kwalitatief goede manier aangeboden wordt in alle steunpunten. Dit is wezenlijk voor alle cliënten van de steunpunten.

Gebruikte literatuur

CHE transfer. Post-HBO-opleiding Ouderenadviseur 2005-2006. 2005-2006. 2005. Ede, Christelijke Hogeschool Ede.
CVO. Leergang ouderenadviseur. http://www.cvo.vu.nl/onderwijs/ouderenadviseurs.htm. 2006.
Lammersen, G. S. P. 2003, Herijkt functieprofiel ouderenadviseur NIZW, Utrecht.
MEE Nederland 2005a, Cursusaanbod Deskundigheidsbevordering eerste semester 2006 Mee Nederland.
MEE Nederland 2005b, Studiegids VSID MEE Basiscursus 0511 Mee Nederland.
Meije, D. & Van Hoof, F. 2006, Cliëntondersteuning voor mensen met psychische of psychosociale problemen. Resultaten van een quickscan. Trimbos-instituut, Utrecht.
Smets & Hover 2005, MEE diensten 2005 MEE Nederland, Utrecht.
Van den Eeden-Van Beerendonk, I. & Bool, M. 2002, Geïnformeerd: opzet en beschrijving informatiecentra geestelijke gezondheid Trimbos-instituut, Utrecht.

Bijlage 1 Scholing van MEE-consulenten

In deze bijlage wordt de scholing voor de MEE-consulenten onder de loep genomen. Voor de MEE-consulenten bestaat er een basisopleiding, het opleidingstraject Verdere Scholing in Dienstverband (VSID) van MEE Nederland (MEE Nederland 2005a;MEE Nederland 2005b).
Het cursusaanbod van MEE Nederland wordt landelijk aangeboden maar in-compagnie is ook mogelijk: op maat gesneden naar de wensen van een individuele MEE-organisatie.

Doelgroep:
MEE Nederland heeft een opleidingstraject voor nieuwe medewerkers (het basisdeel VSID) Het scholingsaanbod is ook voor medewerkers die het diploma VSID-MEE (voorheen VSID-SPD) inmiddels hebben behaald of op een andere wijze zijn geschoold. Deze medewerkers kunnen hun competenties uitbreiden waar het gaat om nieuwe producten of nieuwe werkwijzen. Op deze wijze kunnen naast de MEE-consulenten ook managers en receptie- en baliepersoneel gebruik maken van cursussen of trainingen.

De consulenten die nu aangenomen worden bij de MEE-organisaties zijn doorgaans hbo-opgeleid. In de tijd dat de MEE-organisaties nog Sociaal Pedagogische Diensten waren, zijn ook medewerkers aangenomen die mbo-opgeleid zijn. Bij de MEE-organisaties werken dus vooral hbo-ers, gemiddeld betreft dat 82 procent van de medewerkers. De hbo-ers werken doorgaans als consulent. Gemiddeld bestaat het personeelsbestand van een MEE-organisatie voor 12 procent uit mbo-ers. Deze mbo-ers werken in de regel als informatiemedewerker.

De doelgroep van de verschillende cursussen wordt gekoppeld aan de diensten. Bij de MEE wordt namelijk gewerkt met diensten:
A Informatieverstrekking en advisering
B1 Vraagverduidelijking
B2 Aanvragen en realiseren van externe dienstverlening en zorg
B3 Klacht en (voorkomen van) bezwaar en beroep
B4 Monitoring en evaluatie van externe dienstverlening en zorg
B5 Ondersteuning in crisissituatie
C Volledige beeldvorming
D Kortdurende en kortcyclische ondersteuning
E Cursussen in kleine of grote groepen.

De cursus Telefonische cliëntondersteuning en –advisering is bijvoorbeeld bestemd voor medewerkers in de diensten A, B en D.

Inhoud:
Het opleidingstraject bestaat uit een aantal stoornisgebonden cursussen (bijvoorbeeld rond autisme) en cursussen die meer betrekking hebben op de inhoud van de cliëntondersteuning (bijvoorbeeld presentatietechnieken). Een aantal cursussen kent een modulaire opbouw: eerst moet deel één gevolgd worden voordat met deel twee gestart kan worden.
In het navolgende wordt opgesomd welke cursussen beschikbaar zijn.
De opsomming geeft een overzicht van de veelheid aan relevante thema’s die voor een deel MEE-doelgroep gebonden zijn en voor een ander deel van belang zijn voor cliëntondersteuning in meer brede zin. Bij de MEE komen bijvoorbeeld veel cliënten met auditieve beperkingen, een specifiek cursus aanbod om deze doelgroep goed te bedienen is dus relevant. Bij de ggz-steunpunten komt een enkele keer een cliënt met deze beperking en een apart cursusaanbod voor deze doelgroep lijkt hier dus niet op zijn plaats.
Met name het niet doelgroep gebonden deel is van belang voor de medewerkers van een steunpunt cliëntondersteuning ggz. De duur van de cursussen varieert van 1 tot en met 18 dagdelen.

Cursusaanbod MEE (MEE Nederland 2005a)

In het navolgende een opsomming van het aanbod dat MEE in het eerste semester van 2006 aanbiedt en de cursussen die op een later tijdstip aangeboden worden.

Arbeid
- Arbeidsintegratie (basiscursus en vervolgcursus)
Auditieve beperking
- Gebarentaal
- Doven en slechthorenden aan balie en telefoon
- Informatie en advies aan dove en slechthorende cliënten
- Vraagverduidelijking bij dove en slechthorende cliënten
- Kortcyclische ondersteuning bij dove en slechthorende cliënten
Autisme
- Spectrum van autistische stoornissen
- Autisme en gezinsbegeleiding
- (Jong)volwassenen met autisme spectrum stoornis en partner
- Autisme en behandelingsvormen (verdiepingscursus)
- Autisme en crisisinterventie (verdiepingscursus)
- Kind met autisme spectrum stoornis en gezin (verdiepingscursus)
Begeleiding bij verslavingsgedrag
Communicatie
- Digitale cliëntondersteuning en –advisering
- Presentatietechnieken
- Telefonische Cliëntondersteuning en –advisering
- Zoekvaardigheden en strategieën
- Non-verbale werkvormen
- Receptie en klantgerichte telefoonbehandeling
Contextuele visie en begeleiding
Groepswerk als methode in de cliëntondersteuning
Juridische aspecten in dienst- en hulpverlening
Kortdurende pedagogische ondersteuning
Kortdurend werken
Netwerk MEE
Niet-aangeboren hersenletsel
- Cliënten met niet-aangeboren hersenletsel
- Gevolgen van niet-aangeboren hersenletsel
- Begeleiding van cliënten met niet aangeboren hersenletsel
Omgaan met cultuurverschillen
Omgaan met verslavingsgedrag van mensen met een handicap
Onderhandelen tussen vraag en aanbod
Ondersteuning lichamelijk gehandicapten en chronisch zieken
Ouder begeleiding
Persoonsgebonden budget
Projectmatig werken
Psychopathologie
Sociale zekerheid voor mensen met een handicap
Sterk overkomen
Supervisie en coaching
Taksatieschaal (basiscursus en opfriscursus)
Visuele beperking
- Informatie en advies aan blinde en slechtziende cliënten
- Vraagverduidelijking bij blinde en slechtziende cliënten
Vraagverduidelijking bij mensen met een handicap

Bijlage 2 Scholing voor ouderenadviseurs

Verschillende organisaties bieden cursussen aan voor vrijwillige ouderenadviseurs, waaronder welzijnsorganisaties en ouderenbonden.
NIZW Zorg ontwikkelt momenteel een cursusboek, docentenhandleiding en trainersinstructies voor vrijwilligers in ouderenadvisering. Het materiaal omvat modulen voor cursisten en docenten. Het materiaal zal bijvoorbeeld worden gebruikt in een docentenopleiding van een ouderenbond.
Naast informatieoverdracht krijgt ook het aanleren van vaardigheden de aandacht.
De volgende thema’s komen onder andere aan de orde:
- profiel ouderenadviseur
- samenwerking beroepskrachten en vrijwilligers in de ouderenadvisering
- gesprekstechnieken
- grenzen en adviesvaardigheden

Verschillende hogescholen bieden scholing aan voor professionele ouderenadviseurs. Een drietal opleidingen worden in dit document verkend namelijk:
- Leergang Ouderenadviseur van VDO Hogeschool van Arnhem en Nijmegen
- Leergang Ouderenadviseur van Centrum voor verouderingsonderzoek (CVO) in samenwerking met de Inholland Academy.
- Post-HBO-opleiding Ouderenadviseur Christelijke Hogeschool Ede (CHE)


Leergang Ouderenadviseur van VDO

Doelgroep:
De scholing is bedoeld voor ouderenadviseurs met een hbo- of mbo-opleiding en tenminste drie jaar werkervaring.

Inhoud:
Het programma bestaat uit drie modulen, elk van zes lesdagen.
Het VDO sluit aan bij de taakgebieden en competenties van het functieprofiel voor een ouderenadviseur, zoals omschreven door het NIZW (Lammersen 2003)
Module 1: Inleiding en oriëntatie op ouderenadvisering en het beroep van ouderenadviseur.
Module 2: De methodiek van het adviseren van ouderen
Module 3: Beleid maken en leiding geven in de ouderensector

Programma module 1:
- Ontwikkelingen in de ouderenzorg en het ontstaan van ouderenadvisering
- Het functieprofiel en competenties van de ouderenadviseur in relatie tot andere werkers in de ouderensector
- Visie op zorg en hulpverlening aan de oudere mens: oud worden en zijn in onze cultuur
- Doelgroepen van ouderenadvisering
- De methodiek van de ouderenadviseur: vraagverheldering
- Planmatig werken (casemanagement)
- De maatschappelijke context en de middelen


Programma module 2:
- Methodisch werken aan welzijn van ouderen; van voorlichting tot persoonlijke begeleiding
- Uitgangspunten voor advisering en begeleiding
- De vraagverheldering (2) in relatie tot wonen, gezondheid, welzijn en financiën
- Specifieke problemen van ouderen en mogelijkheden voor ouderen
- Complexe problematiek bij ouderen
- Het opstellen van een plan: doelen stellen en afspraken maken
- Werken met een plan en de sociale context van de oudere
- Psychogeriatrische problematiek
- Psychiatrische en gedragsproblematiek
- Het werven en begeleiden van vrijwilligers
- Omgaan met cultuurverschillen

Programma module 3:
- Werken vanuit (ouderen) organisaties
- Sociale kaart en netwerken ten behoeve van de oudere
- De maatschappelijke context, wetgeving en de financiële middelen
- Informatie- en registratiemodel: trajectbegeleiding
- Het ontwikkelen van lokaal beleid met betrekking tot ouderen
- Samenwerking op lokaal- gemeentelijk- en regionaal niveau
- Actuele ontwikkelingen en onderzoek landelijk en Europees
- Onderzoek en kwaliteitszorg met betrekking tot ouderenadvisering
- Professioneel statuut en beroepscode
- Leiding geven aan ouderenwerk


Leergang Ouderenadviseur van CVO(CVO 2006)

Doelgroep:
De scholing is bedoeld voor deelnemers die in het bezit zijn van een relevant hbo-diploma.

Inhoud:
De opleiding duurt 15 dagen en is opgebouwd uit vijf modulen:
1. Oriëntatie op de functie ouderenadviseur
2. Veroudering en verouderingsonderzoek
3. Methodiek van ouderenadvisering
4. Samenwerken
5. Kwaliteitszorg en innovatie
6. Coaching, intervisie en praktijkleren

Het CVO sluit aan bij de taakgebieden en competenties van het functieprofiel voor een ouderenadviseur, zoals omschreven door het NIZW (Lammersen 2003)
In de opleiding wordt aandacht besteed aan allochtone ouderen.


Post-HBO-opleiding Ouderenadviseur CHE(CHE transfer 2005)

Doelgroep:
- hbo-opgeleiden op terrein van zorg en welzijn
- uitvoerende maatschappelijk werkers met ervaring in het samenwerken met een ouderenadviseur
- leidinggevenden met ervaring in de praktijk van het ouderenwerk
- andere professionals die in hun werk veel te maken krijgen met de doelgroep ouderen

Inhoud:
De cursus duurt tien dagen en de volgende onderwerpen komen aan de orde:
- Visies op zorg- en hulpverlening aan de oudere
- Ontwikkelingen in de ouderenzorg
- Draaglast en draagkracht van de ouderen, hoe daar zorgvuldig op in te spelen
- Specifieke psychosociale aspecten en problematiek
- Psychiatrische problematiek
- Verschillende culturele achtergronden
- Zingeving en levensbeschouwing
- Complexe problematiek, zoals ouderenmishandeling
- Netwerken en casemanagement
- Wonen, zorg en welzijn en toekomstgericht werken

Samenvatting scholing ouderenadviseurs
De beschreven scholingsprogramma’s zijn doorgaans bedoeld voor deelnemers die hbo-opgeleid zijn, alleen VDO richt zich ook op mbo-ers. VDO stelt daarnaast eisen aan de werkervaring van de deelnemers en bij de doelgroep van CHE wordt specifieke werkervaring van de deelnemers genoemd.
De cursusduur varieert van 10 tot 18 dagen. Net als bij het scholingsaanbod van MEE Nederland, is er een onderscheid te maken tussen onderdelen die specifiek op de doelgroep gericht zijn en onderdelen die meer gericht zijn op de inhoud van de cliëntondersteuning.
De beschrijving van de drie scholingsprogramma’s wisselt qua gedetailleerdheid maar een aantal thema’s komt terug: de inhoud van de functie ouderenadviseur, methodiek en visieontwikkeling, specifieke problematiek van ouderen en samenwerking.